Жарияланған күні: 28.04.2017 10:29
Өзгертілген күні: 28.04.2017 10:31

Қазіргі таңда салықтық бақылауда камералдық бақылау басым болып отыр. Қазақстан Республикасының қаржы министрлігінің 2015 жылғы 30 қарашадағы № 598 бұйрығы бойынша камералды бақылаудың өткізу ережелері бекітілді. Камералды бақылау – салық органдарының нысанаға бармай қашықтан, яғни сараптама және ақпараттық жүйенің мәліметтерін салыстыру арқылы жүзеге асырылатын бақылау формасы. Камералды бақылаудың негізгі мақсаты бюджетті және басқа да заңнамалық бұзушылықтарды бастапқы деңгейінде жолын кесу және салық төлеушінің ол қателікті өзі дұрыстауға мүмкіндік беру, ол кезде уақытында орындалса, айыппұлдан босату. Камералды бақылау – салық органы қызметкерлері мен салық төлеушілердің қатынасын азайту, сонымен қатар камералды бақылау есеп беретін барлық салық төлеушілерді қамтуына мүмкіндік береді. Камералды бақылауды өткізу, соның ішінде автоматтандырылған камералды бақылауды өткізу салық төлеушілердің салықтық есеп беру формасын толтыру кезіндегі барлық дерлік қателікті табуға ықпалдасады. Сонымен қатар камералды бақылау кешенді салықтық тексеріс кезінде мұқият сараптама жүргізу қажет салық төлеушілерді айқындайды.

Камералды бақылау кезіндегі нәтиже тек салық органдарына ғана емес және де адал салық төлеушілерге есеп беру кезіндегі механикалық және басқа да қателіктерді тексеруге көмектеседі.  Практиканың көрсетілімі бойынша камералды бақылауды өткізу салық төлеушілердің дисциплинасын айтарлықтай күшейтеді. Егер салық төлеуші хабарламаға жауап қатпаса әкімшілік жауапқа тартылады және тексерісті қажет ететін салық төлеушілердің тізіміне енгізіледі.  Салықтық тексерістің жоспары салықтөлеушінің салықтық есепті беру, басқа да мемлекеттің органдардың ақпараты және салық төлеушінің қызметі бойынша басқа да құжаттар негізінде құрылады.

Салықтөлеушілерді салықтық тексеріс жоспарына енгізу мақсатында тәуекелді басқару жүйесі қолданылады. Салық кодексіне сәйкес тәуекелді басқару жүйесі салық қызметкерлері органдарының тәуекелді алдын алу және айқындау шараларына негізделген. Тәуекелді бағалау нәтижесінде салықтық бақылаудың дифференциалды формаларының қолдануы жүзеге асады. Тәуекел деңгейін бағалау критерийлері – субъекттің айналысатын қызметі және оған байланысты тәуекелдің сандық және сапалық көрсеткіштерінің жиынтығы.

Тәуекел деңгейін бағалау Критерийлері салықтық тексеріс кезінде салық төлеушіні белгілі бір тәуекел деңгейіне жатқызу үшін бекітілген. Тәуекел бағасы барлық критерийлердің жалпы санына қосу және салық төлеушінің дифференциациясы үшін қолданылады.

Тәуекел деңгейін бағалаудың жеті критериі орнатылған. Біріншісі салық төлеушінің салық қысымы коэффициенті болып табылады.

2) жалған кәсіпкерлікпен, әрекетсіз салық төлеушілермен, сот шешімі бойынша тіркеліу жарамсыз деп танылған, сот шешімі бойынша рұқсат етілмеген кәсіпкерлермен келісім шарттарды жүзеге асыру.

3)жеке табыс салығы және нөлдік көрсеткіші бар қосымша құн бойынша салықтық есеп беру кезіндегі счет-фактура көшірмесі;

4) еңбекке төлеу қоры мен жылдық табыстың қатынасы;

5) салық төлеуші активтерінің жылдық табысына қатынасы;

6) егер басшы немесе жеке кәсіпкер әрекетсіз, сот шешімі бойынша тіркеліу жарамсыз деп танылған немесе сот шешімі бойынша рұқсат етілмеген өндіріспен келісім-шарт жасаса;

7) есепке алу немесе есептен шығару жылына екі немесе одан да көп рет жүзеге асса. Осылайша тәуекел деңгейін бағалау және тәуекел критерийлері – салық органдарына ғана емес, салық төлеушілерге де бағдар болып табылады. Егер салық төлеуші тәуекел деңгейіне түскенін көрсе өзінің жағдайы жөнінде ойланып салық төлеуші ретіндегі мінез-құлығын өзгертуіне мүмкіндігі бар.

Орал қ. бойынша МКБ.